وال پست چیست؟ نحوه اجرا و قیمت وال پست [آپدیت 1404]
اجرای وال پست اجباری است، نحوه اجرا و قیمت وال پست 1404
در صنعت ساختمانسازی مدرن، توجه به پایداری و ایمنی سازهها در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از راهکارهای کلیدی برای افزایش ایمنی، استفاده از وال پست است. وال پست به عنوان نگهدارنده دیوار عمل کرده و نقش مهمی در اتصال دیوارهای غیرسازهای به اسکلت اصلی سازه ایفا میکند. این سیستم از دیوارها در برابر نیروهای افقی یا عمود بر سطح آنها محافظت میکند. اجرای استانداردها نیازمند رعایت ضوابط و جزئیات فنی متعددی است که برای عملکرد صحیح سازه حیاتی هستند.
موضوع | توضیحات مختصر از متن مقاله |
---|---|
تعریف وال پست | المانی فولادی یا بتنی که دیوارهای غیرسازهای را به اسکلت اصلی متصل و مهار میکند تا از ریزش در برابر زلزله و باد جلوگیری کند. |
چرا وال پست اجباری است؟ | جلوگیری از ترک خوردگی و فروپاشی دیوارهای غیرسازهای، کاهش خسارات جانی و مالی در زلزله، الزام قانونی در مناطق زلزلهخیز. |
اجزا و مصالح | نبشی، ناودانی، میلگرد، ورق فولادی، توری فایبرگلاس (وال مش)، ملات پلاستر، اتصالات جوش یا پیچ و مهره. |
نکات اجرایی مهم | شاقول بودن، فاصله جداسازی مناسب، استفاده از ضد زنگ، اتصالات کشویی/مفصلی برای حرکت، اجرای توسط نیروی متخصص. |
تاثیر در زلزله | انتقال نیروهای جانبی به اسکلت، جلوگیری از ترک و ریزش دیوار، افزایش پایداری و ایمنی سازه. |
مقررات و آییننامهها | استاندارد ۲۸۰۰، مقررات ملی ساختمان، نشریه ۸۱۹؛ رعایت ابعاد، محل اجرا، نوع اتصال و متریال الزامی است. |
اجرای وال پست در سازهها | اتصال به تیر و ستون بتنی با بیس پلیت و رول بولت / در اسکلت فلزی با جوشکاری. |
مقررات برای سازه یک طبقه | در صورت طول دیوار > 6 متر یا ارتفاع > 3.5 متر، اجرای وال پست الزامی است، صرفنظر از تعداد طبقات. |
قیمت و هزینه | هزینه متریال + نصب؛ وال مش ارزانتر از وال پست فلزی؛ هزینه قابل قبول در برابر ایمنی و پیشگیری از خسارت. |
اشتباهات رایج | استفاده مصالح نامناسب، اتصال ضعیف، محلگذاری نادرست، کاهش تعداد پروفیلها، عدم رعایت استانداردها. |
وال مش به عنوان جایگزین | سبکتر، سریعتر، آسانتر اجرا، مناسب برای ساختمانهای قدیمی، بدون افزایش وزن مرده سازه، مقاوم در برابر زنگ زدگی. |
وال پست چیست؟
وال پست که با نام وادار نیز شناخته میشود، به معنای نگهدارنده دیوار است. این عنصر که معمولاً به شکل کلافهای قائم یا افقی ساخته میشود، در واقع یک تیر-ستون محسوب میگردد که در محلهایی مانند انتهای سالنهای صنعتی یا فریمهایی با دهانه بزرگ که با دیوار پوشانده شدهاند، قرار میگیرد. وال پست به عنوان یکی از اجزای غیرسازهای ساختمان، وظیفه مهار و نگهداری دیوارهای غیر باربر را در برابر نیروهای ناشی از باد و زلزله بر عهده دارد. با استفاده از این المان غیر سازه ای، نیروهای جانبی از دیوار به فریم اصلی سازه منتقل شده و از تخریب دیوار جلوگیری میشود.
این امر باعث میشود دیوار با ارتعاشات سازه در هنگام زلزله همگام شود، در جای خود بلغزد و نیروها را به اجزای سازهای منتقل کند. این عمل، مانع از ترک خوردن و ریزش دیوار میشود.
چرا وال پست اجباری شده است؟
اجرای وال پست نه تنها یک توصیه فنی، بلکه یک الزام قانونی در ساختمانسازی در مناطق زلزلهخیز مانند ایران است. دلیل اصلی اجباری شدن وال پست، فجایعی است که در زمینلرزهها به دلیل عدم مهار دیوارهای غیرسازهای رخ داده است. زلزلهها نشان دادهاند که حتی اگر سازه اصلی پایدار بماند، خرابی دیوارهای مهار نشده میتواند خسارات جانی و مالی قابل توجهی به بار آورد.
استاندارد ۲۸۰۰ ایران که یکی از مهمترین آییننامههای ساختمانی در برابر زلزله است، و همچنین مباحث مقررات ملی ساختمان، ضوابط مربوط به طراحی و اجرای وال پست را مشخص کردهاند. بازنگریهای دورهای در این آییننامهها، با در نظر گرفتن پیشرفتهای علمی و تجربیات زلزلهها، بر ضرورت استفاده از وال پست تاکید بیشتری دارند. عدم اجرای این المان غیر سازه ای یا اجرای غیراصولی آن میتواند عواقب قانونی برای مهندس ناظر و مجری پروژه داشته باشد.
اجزای وال پست
اجزای تشکیل دهنده سیستم وال پست بسته به نوع آن میتواند متفاوت باشد، اما به طور کلی شامل مقاطع فولادی و اتصالات میشود. در وال پستهای سنتی و فلزی، معمولاً از پروفیلهایی مانند نبشی، ناودانی، قوطی، میلگرد و پلیتهای فولادی استفاده میشود. گیرههای مهار کننده مابین دیوار و سازه اصلی ساختمان نیز میتوانند از ورق سرد نورد شده با ضخامت ۲ میلیمتر ساخته شده باشند.
در روشهای نوین مانند وال مش، از توریهای فایبرگلاس و پلاستر (گچی یا سیمانی) به همراه نبشی یا ناودانیهای منقطع و چسب رزین استفاده میشود. بستها (مانند بستهای ارتجاعی یا رادیکالی) و میلگرد بستر نیز میتوانند بخشی از سیستم مهار دیوار باشند و در ترکیب با وال پست به کار روند. مصالح جدا کننده دیوار از قاب مانند یونولیت یا پشم سنگ نیز در فضای بین دیوار و وال پست قرار میگیرند.
پیشنهادی: هزینه دیوار چینی 1404+ جدول قیمت
انواع وال پست
وال پستها را میتوان بر اساس معیارهای مختلفی دستهبندی کرد:
- از نظر شکل ظاهری: وال پست میتواند به دو صورت قائم و افقی اجرا شود. وال پست قائم معمولاً در دو سمت یا میانه دیوار در دهانههای بزرگ استفاده میشود. وال پست افقی زمانی به کار میرود که ارتفاع دیوار از حد مجاز (معمولاً ۳.۵ متر) بیشتر باشد. همچنین، ترکیب این دو نوع، وال پست ترکیبی نامیده میشود.
- از نظر مصالح: وال پستها عمدتاً به دو دسته فلزی و بتن آرمه تقسیم میشوند. نوع فلزی که شامل نبشی، ناودانی و قوطی است، در سازههای دارای اسکلت (فلزی یا بتنی) کاربرد دارد. نوع بتن آرمه در سازههای بنایی استفاده میشود. روشهای نوینتری نیز مانند وال مش (با استفاده از توری فایبرگلاس) و وال پست الیافی (با الیاف FRP کربن یا شیشه) وجود دارند.
- از نظر نحوه ساخت و اتصال: وال پستهای سنتی (معمولاً نبشیهای جوش داده شده) و وال پستهای جدید یا منقطع (مانند ناودانیهای گالوانیزه پانچ شده یا وال مش). همچنین وال پستهای آماده که با نبشیهای سوراخدار و اتصالات پیچ و مهرهای عرضه میشوند. نوع خاصی از وال پست نیز برای مهار دیوارهای اطراف بازشوها (درب و پنجره) طراحی شده است.
قیمت وال پست
هزینه اجرای وال پست تابعی از چندین عامل است. قیمت تمام شده مصالح مورد استفاده، اصلیترین عامل تعیین کننده قیمت وال پست فلزی است. از آنجایی که معمولاً از مقاطع فولادی مانند نبشی و پلیت استفاده میشود، قیمت این متریالها بر حسب کیلوگرم و به قیمت روز محاسبه میشود. ضخامت ورقهای فلزی و ابعاد وال پست نیز بر قیمت تاثیرگذار است.
دستمزد نصب و اجرای وال پست نیز بخشی از هزینه را تشکیل میدهد، هرچند که نسبت به هزینه متریال معمولاً کمتر است، اما اجرای دقیق آن نیاز به نصاب با تجربه دارد که ممکن است هزینه را افزایش دهد. هزینه اجرای وال پست در مقایسه با سایر آیتمهای اجرای سازه معمولاً عدد قابل توجهی نیست. با این حال، هزینه کلی بسته به متراژ پروژه، موقعیت جغرافیایی، نوع سازه و روش نصب متفاوت خواهد بود.
در فهرست بهای ساختمان، هزینه این المان به صورت مستقل لحاظ نمیشود و در بخش کارهای فولادی سبک یا بتنی (در صورت اجرای بتنی) محاسبه میگردد. روشهای جدید مانند وال مش به طور کلی ارزانتر از وال پستهای فلزی سنتی محسوب میشوند.
پیشنهادی: بلوک هبلکس (AAC) | قیمت، مزایا، معایب و کاربرد در ساختمانسازی
تاثیر وال پست در زلزله و نقش آن در زلزله کرمانشاه
نقش اصلی وال پست در هنگام زلزله، مهار دیوارهای غیرسازهای و جلوگیری از فروپاشی آنها است. در زمان ارتعاشات ناشی از زلزله، وال پست نیروهای جانبی وارده بر دیوار را به فریم اصلی سازه منتقل میکند. این انتقال نیرو باعث میشود دیوار به جای اینکه به صورت صلب مقاومت کرده و بشکند، بتواند در جای خود لغزیده و با قاب سازه همگام شود. به این ترتیب، از ترک خوردگی شدید و ریزش دیوار جلوگیری میشود. وال پست همچنین میتواند سختی و ظرفیت استهلاک انرژی در میانقابها را افزایش داده و به پایداری بیشتر آنها کمک کند.
زلزله کرمانشاه در سال ۱۳۹۶ یکی از رویدادهایی بود که اهمیت اجرای صحیح وال پست را به وضوح نشان داد. در بسیاری از ساختمانهایی که سازه اصلی آنها پابرجا مانده بود، دیوارهای غیرسازهای که مهار نشده بودند، دچار آسیب دیدگی شدید و فروریختگی شدند. این خسارات، نه تنها از نظر اقتصادی، بلکه از نظر جانی نیز تلخ و غیرقابل جبران بودند. این تجربه تلخ، باعث شد توجه به استانداردسازی و مهار لرزهای اجزای غیرسازهای مانند دیوارها با استفاده از وال پست افزایش یابد و ضوابط جدیدی در این زمینه منتشر شود.
اجرای وال پست در سازههای بتنی و فلزی
نحوه اجرای وال پست بسته به نوع اسکلت ساختمان (بتنی یا فلزی) و نوع وال پست (فلزی، وال مش و …) متفاوت است.
- در سازههای بتنی: برای اتصال وال پست فلزی به اسکلت بتنی، معمولاً از ورقهای اتصال (بیس پلیت) استفاده میشود که قبل از بتنریزی در محل تیرها و ستونها پیشبینی یا پس از بتنریزی توسط رول بولت یا انکر بولت متصل میشوند. سپس وال پست فلزی به این ورقها جوش داده میشود. در این سازهها، اتصال دیوار به عناصر سازهای میتواند از طریق بستهای کشویی یا ارتجاعی نیز صورت گیرد که امکان حرکت جزئی دیوار را فراهم میکنند. اجرای وال پست بتنی نیز شامل نصب میلگردها و قالببندی و بتنریزی در محل مورد نظر است.
- در سازههای فلزی: اجرای وال پست فلزی در اسکلت فلزی معمولاً با جوشکاری وال پست به تیرها و ستونهای فولادی انجام میشود. محل دقیق اتصالات باید مطابق با نقشههای اجرایی تعیین شود.
در هر دو نوع سازه، نکات اجرایی مهمی مانند شاقول بودن وال پستها، رعایت فاصله جداسازی از ستونها و پر کردن این فاصله با مصالح نرم، استفاده از ضد زنگ برای پروفیلهای فلزی و پوشاندن آنها با توری برای چسبندگی بهتر پلاستر باید رعایت شود. اتصالات باید به گونهای باشند که حرکتهای جزئی دیوار را در هنگام زلزله مجاز بدانند (مانند اتصالات مفصلی یا کشویی).
پیشنهادی: مقایسه اسکلت بتنی و فلزی
آیا سازههای یک طبقه نیز باید وال پست اجرا شود؟
الزامات اجرای وال پست بر اساس ابعاد دیوار (طول و ارتفاع) و نه تعداد طبقات سازه تعیین میشود. طبق آییننامهها، اگر طول دیوار بیش از ۶ متر (یا برخی موارد ۵ متر) باشد، نیاز به اجرای وال پست عمودی است. همچنین اگر طول دیوار بیش از ۴۰ برابر ضخامت آن باشد, یا اگر ارتفاع آزاد دیوار بیش از ۳.۵ متر (یا برخی موارد ۳۰ برابر ضخامت آن) باشد، نیاز به مهار با استفاده از وال پست افقی یا تیرک وجود دارد. این ضوابط برای هر سازهای، صرف نظر از تعداد طبقات، اعمال میشوند.
بنابراین، بله، سازههای یک طبقه نیز در صورتی که دیوارهایشان شرایط طولی یا ارتفاعی ذکر شده در آییننامهها را داشته باشند، ملزم به اجرای وال پست برای مهار آن دیوارها هستند.
پیشنهادی: ضوابط طراجی پارگینگ ها
تاثیر وال پست بر هزینههای ساخت و ساز
اجرای وال پست قطعاً بر هزینهی ساخت و ساز در سال 1404 اضافه میکند. این هزینه شامل خرید متریال (عمدتاً فولاد برای وال پستهای سنتی) و دستمزد نصب است. با این حال، همانطور که پیشتر اشاره شد، هزینه اجرای وال پست در مقایسه با کل هزینههای اجرای سازه عدد قابل توجهی نیست. عواملی مانند ابعاد و ضخامت وال پست، متراژ دیوارها، نوع این عنصر غیر سازه ای (فلزی سنتی گرانتر از وال مش است)، موقعیت پروژه و پیچیدگی اجرا بر هزینه نهایی تاثیر میگذارند.
با وجود افزایش هزینه اولیه، وال پست با افزایش ایمنی ساختمان در برابر زلزله و جلوگیری از خسارات جانی و مالی سنگین در آینده، یک سرمایهگذاری حیاتی محسوب میشود. در واقع، هزینه عدم اجرای وال پست در زمان وقوع حادثه بسیار بیشتر از هزینه اجرای آن است.
آیین نامه و ضوابط طراحی و اجرا وال پست
طراحی و اجرای وال پست باید کاملاً مطابق با ضوابط و قوانین ملی ساختمان صورت گیرد. مهمترین مراجع در این زمینه عبارتند از:
- استاندارد ۲۸۰۰: به خصوص پیوست ششم این آییننامه که به طراحی و اجرای عناصر غیر باربر، از جمله دیوارها و وال پستها، میپردازد. این استاندارد جزئیات اجرایی دقیقی را برای نصب صحیح اجزای سیستم وال پست ارائه میدهد.
- مباحث مقررات ملی ساختمان: به ویژه مبحث چهارم (الزامات عمومی ساختمان) و مبحث هشتم (طرح و اجرای ساختمانهای با مصالح بنایی). این مباحث نیز بر ضرورت مهار جانبی دیوارها تاکید دارند.
- نشریه ۸۱۹ مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی: این نشریه نیز دستورالعملها، جزئیات محاسباتی و اجرایی مربوط به مهارسازی دیوارهای غیر باربر را ارائه میدهد.
برخی از ضوابط کلیدی در طراحی و اجرای وال پست شامل موارد زیر هستند:
- الزام اجرای وال پست قائم در دیوارهای پیرامونی و در بازشوها.
- الزام اجرای وال پست بر اساس طول و ارتفاع دیوار (محدودیتهای طولی بیش از ۶ متر و ارتفاعی بیش از ۳.۵ متر).
- رعایت فاصله جداسازی بین دیوار و سازه (معمولاً یک صدم ارتفاع کف تا کف طبقه یا ۲.۵ سانتیمتر) و پر کردن آن با مصالح نرم.
- نوع اتصالات وال پست به سازه (ترجیحاً مفصلی یا کشویی برای allow حرکت جزئی).
- نکات مربوط به استفاده از متریالهای مناسب، ضد زنگ، و اتصالات صحیح (جوشکاری یا پیچ و مهره).
- نیاز به تیم اجرایی ماهر برای اطمینان از صحت نصب، به خصوص در روشهای سنتی.
اشتباهات رایج در اجرای وال پست:
در اجرای وال پستها ممکن است اشتباهاتی رخ دهد که برخی از آنها میتواند منجر به خسارات جبران ناپذیری شود. این اشتباهات گاهی توسط پیمانکاران به منظور کاهش هزینههای ساخت و ساز صورت میگیرد. برخی از اشتباهات رایج عبارتند از:
- استفاده از مصالح نامناسب مانند میلگرد فلزی یا لولههای فلزی به جای مصالح استاندارد که مقاومت وال پست را به شدت کاهش میدهد. استفاده از میلگرد به جای نبشی در اجرای کلافهای افقی نیز یک اشتباه رایج است.
- عدم رعایت ابعاد صحیح وال پست طبق نقشهها و محاسبات سازه که مقاومت آن را به شدت کاهش میدهد.
- عدم اتصال صحیح وال پست به عناصر سازهای (تیر و ستون)، به طوری که نیروهای وارده به درستی منتقل نمیشوند و عملکرد وال پست کاهش مییابد. اتصالات ضعیف مانند استفاده از خال جوش ساده یا عدم استفاده از ضد زنگ در قسمت جوشکاری نیز مشکلساز است.
- تعیین نادرست محل قرارگیری وال پست بر خلاف ضوابط آیین نامهای که عملکرد آن را کاهش میدهد.
- کاهش تعداد پروفیلهای به کار رفته یا فواصل آنها به منظور کاهش هزینه. اجرای وال پست بر خلاف محاسبات انجام شده، عملکرد آن را مختل میکند.
- عدم اتصال درست پایه وال پست به بیس پلیت یا عدم استفاده از بیس پلیت که باعث مهار نشدن کامل پایه وال پست و کاهش استحکام آن میشود.
- استفاده از ورقها و نبشیهای بیکیفیت و ارزان قیمت در ساخت وال پست.
- عدم اجرای پشت به پشت نبشیهای افقی و عمودی که باعث میشود دیوار تنها در یک سمت نبشیها اجرا شود.
در صورت عدم اجرای صحیح، دیوارها هنگام وقوع زلزله دچار شکستگی و فروپاشی میشوند و میتواند خسارات جانی و مالی فراوانی به بار آورد.
وال پست سنتی فلزی منفصل (سراسری) در مقابل وال پست فلزی منقطع:
وال پست سنتی فلزی معمولاً از پروفیلهایی مانند نبشی، ناودانی, قوطی یا پروفیل دوبل نبشی ساخته میشود. این نوع وال پست به صورت سرتاسری یا در طولهای مشخص در دیوارها اجرا میشود. اتصال آن در اسکلت فلزی معمولا با جوش به تیر و ستون است و در اسکلت بتنی با ورق اتصال و میلگرد یا رول بولت انجام میشود. این روش سابقه طولانیتری در ساختمانسازی دارد، هرچند استفاده گسترده از آن در ایران نسبتاً جدید است. در مقابل، وال پستهای منقطع که در پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ نیز مورد توجه قرار گرفتهاند، معمولاً از ناودانیهای فولادی ساخته شده و به صورت منقطع در طول دیوار اجرا میشوند.
هدف اصلی، جداسازی دیوار از سازه است تا در هنگام حرکت سازه در زلزله، دیوار آسیب نبیند. ناودانیهای منقطع معمولاً دارای سوراخهای لوبیایی برای مهار میلگرد بستر هستند. این نوع وال پست به عنوان جایگزین بهتری برای نبشیها در برخی موارد مطرح شده است.
جایگزین مناسب وال پست:وال مش (Wallmesh):
وال مش به عنوان یک روش جدیدتر و پیشرفتهتر و جایگزینی برای وال پست فلزی سنتی معرفی شده است. در روش وال مش، به جای استفاده از پروفیلهای فلزی سنگین (وادارها، میلگردها)، از توری یا مش فایبرگلاس مقاوم به قلیا (AR Glass) به همراه پلاستر گچی یا سیمانی استفاده میشود. تفاوتهای اصلی وال مش نسبت به وال پست فلزی سنتی شامل موارد زیر است:
- مواد و وزن: وال مش از متریالهای سبکتر (مش فایبرگلاس) استفاده میکند، در حالی که وال پست فلزی از پروفیلها و میلگردهای سنگین فلزی است، که وزن مرده ساختمان را افزایش میدهد.
- اجرا و پیچیدگی: اجرای وال مش سادهتر است و نیاز به ابزارها یا متخصصان پیچیده ندارد. نصب آن سریعتر است و زمان کمتری میبرد. در مقابل، اجرای وال پست فلزی پیچیده، زمانبر و نیاز به نیروی متخصص و ماهر دارد.
- اتصالات: در وال پست فلزی از جوشکاری برای اتصالات استفاده میشود که ممکن است ضعیف باشند یا در برابر رطوبت مقاوم نباشند. در وال مش اتصالات با چسب اپوکسی و پیچ/میخ انجام میشود که امکان جدا شدن یا زنگ زدگی مش وجود ندارد.
- عملکرد: وال مش با یکپارچهسازی دیوار توسط مش، از ترک خوردگی جلوگیری میکند و اجازه میدهد دیوار در جای خود بلغزد. وال پست فلزی نیز نیروها را از دیوار به سازه منتقل میکند، اما ممکن است باعث ترک در نازک کاری شود مگر اینکه روی آن رابیتس کشیده شود. وال پست فلزی میتواند سختی سازه را افزایش دهد، در حالی که وال مش بار اضافی یا نیروی سنگین به ساختمان وارد نمیکند.
- قابلیت اجرا در ساختمان قدیمی: وال مش را میتوان با هزینه کم و بدون نیاز به تخریب گسترده در ساختمانهای قدیمی نیز اجرا کرد. اجرای وال پست فلزی در ساختمانهای قدیمی نیاز به تخریب و تعمیرات زیادی دارد.
به عنوان یک عنصر غیرسازهای، نقش حیاتی در افزایش ایمنی و پایداری ساختمانها، به ویژه در مناطق زلزلهخیز، ایفا میکند. اجرای صحیح آن مطابق با آییننامهها و ضوابط فنی، نه تنها یک ضرورت قانونی، بلکه یک مسئولیت در قبال حفظ جان و مال ساکنان است. با وجود چالشها و هزینههای مرتبط با اجرای وال پست، مزایای آن در پیشگیری از خسارات جبرانناپذیر در زمان حوادث طبیعی به مراتب بیشتر است. استفاده از روشهای نوین مانند وال مش نیز میتواند راهکارهای کارآمدتر و مقرونبهصرفهتری را برای مهار دیوارها ارائه دهد.